Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Verbonden partijen zijn samenwerkingsverbanden (privaatrechtelijke of publiekrechtelijke rechtspersonen) waarin de gemeente een bestuurlijk én financieel belang heeft. ’s-
Hertogenbosch neemt alleen deel in een verbonden partij indien daarmee een publiek belang wordt gediend. Naast efficiency- en/of effectiviteitsvoordelen voor de gemeente
en het gebruik maken van de kennis en expertise van derden, is het spreiden van risico vaak een belangrijke reden voor het aangaan van een verbonden partij. Deze verbonden
partijen lopen echter wel (markt)risico’s bij het uitvoeren van hun activiteiten. Daarmee zijn er, zeker in het huidige onzekere economische klimaat, voor de gemeente risico’s
verbonden aan deze participaties en aan de leningen die zijn verstrekt aan deze verbonden partijen.

Eind augustus 2023 heeft de rechtbank (CBB) geoordeeld in het hoger beroep over het (aangepaste) algemeen belangbesluit. Het CBB heeft geoordeeld in het nadeel van de gemeente, het algemeen belangbesluit is daarmee vernietigd. De uitspraak valt aan het einde van het begrotingsproces. Daarmee is ten tijden van het opstellen van de begroting nog veel onduidelijk over de gevolgen van deze uitspraak en het effect nog niet verwerkt in de begroting ‘24. De komende periode worden de financiële consequenties uitgewerkt en wordt de gemeenteraad daarover geïnformeerd. Het risico ‘bewindvoering in eigen beheer’ is gezien de onzekerheid ongemoeid gelaten, wel hebben we de kans van optreden verhoogd.

In 2022 hebben we een voordeel gerealiseerd op het BUIG budget van ruim €5 mln. In de begroting 2024 is ook een voordeel geraamd voor 2024 en verdere jaren. We merken daarbij op, dat het voordeel dat wij op dit moment behalen op het BUIG-budget op langere termijn waarschijnlijk niet houdbaar is. In vergelijking met andere gemeenten hebben wij een groot voordeel op de BUIG, omdat we er de afgelopen jaren beter en eerder in slagen mensen naar werk te brengen. Nu het bestand kleiner is en onze zittende populatie een grotere afstand tot de arbeidsmarkt kent dan vergelijkbare gemeenten, is het realistisch te verwachten dat andere gemeenten een deel van dit voordeel zullen inlopen met een correctie op het macrobudget als gevolg. Daarnaast leert de ervaring dat parameters door de tijd heen worden bijgesteld en het gemeentelijk aandeel jaarlijks kan fluctueren. Dat kan voor- en nadeel opleveren. Daar wij een groot voordeel hebben, is de kans op negatieve bijstelling groter dan op positieve bijstelling.

Het totale bedrag van de borg- en garantstellingen bedraagt naar verwachting op 1 januari 2024 € 56,9 miljoen. De gemeente is daarnaast achtervang voor de stichting
Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW) en de stichting Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Mochten deze fondsen tekorten krijgen dan zijn alle gemeenten verplicht
om, voor hun aandeel, een renteloze lening te verstrekken aan het waarborgfonds. Met ingang van 1 januari 2011 draagt het Rijk de volledige achtervang voor de stichting
Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW) voor alle nieuwe borgstellingen vanaf die datum.
Een specificatie van de verstrekte borg- en garantstellingen is opgenomen in de staat van gewaarborgde geldleningen in het bijlagenboek. De gemeente heeft geen specifieke
voorzieningen getroffen voor bovenstaande borg- en garantstellingen.

De inflatie is in de loop van 2023 afgenomen maar blijft nog hoog.

Inmiddels is besloten de inwerkingtredingsdatum van de Omgevingswet op 1 januari 2024 te stellen. Ondanks, dat de definitieve startdatum vaststaat, is de toepassing van de wet nog niet uitgekristalliseerd, dit brengt voor de gemeente onzekerheden en bijhorende risico’s met zich me. Daarnaast zijn vanwege het veelvuldig uitstel van de inwerkingtredingsdatum de invoeringskosten van de Omgevingswet fors opgelopen. Door het Rijk zijn voor de jaren 2022 tot en met 2025 extra financiële middelen aan gemeenten beschikbaar gesteld voor de invoering van de Omgevingswet. Deze middelen zetten wij in ter dekking van de kosten voor de ingevolge de Omgevingswet verplicht op te stellen omgevingsvisie, het omgevingsplan, de aanpassing van werkprocessen en ondersteunende ICT-voorzieningen en benodigde opleidingen. Daarnaast hebben we als gemeente te maken met ‘frictiekosten’, vanwege de verplichte overgang van taken naar de omgevingsdienst en de wijziging in de dienstverlening (wat van invloed is op de leges van de vergunningen).  
Deze door het Rijk beschikbaar gestelde middelen zijn onvoldoende om alle invoeringskosten van de Omgevingswet volledig te dekken. Via de VNG en met gebruikmaking van onze netwerken zoals de G40 gemeenten, blijven wij bij het Rijk aandringen om ons extra financieel te compenseren voor deze kosten.  Wij zullen dit blijven monitoren en u hiervan op de hoogte houden.

Na sluiting van een stortplaats wordt deze overgedragen aan de provincie. Zij zijn vanuit de Wet Milieubeheer belast met de eeuwigdurende nazorg voor gesloten stortplaatsen. Op het moment van overdracht dient het benodigde doelvermogen te worden afgerekend. De provincie Noord-Brabant voert elke vijf jaar periodiek onderzoek uit, een zogeheten Asset Liability Management (ALM) studie. Daarbij stelt de provincie vast of de gehanteerde rekenrente (momenteel 5,06%) en daarmee het gehanteerde doelvermogen, passend is om aan haar eeuwigdurende nazorgverplichtingen te voldoen. De resultaten van de laatste vastgestelde ALM-studie, waarbij onder meer de effecten van de langdurig lage rentestand in beeld zijn gebracht, zijn met de vergunninghouders van de stortplaatsen intensief besproken. Een langdurige lage rentestand heeft gevolgen voor de financiering van de eeuwigdurende nazorgplicht van de provincie.
Zowel de Provincie als de Exploitanten onderkennen dat alternatieven (waaronder (maar niet beperkt tot): duurzaam stortbeheer, 100-jarige levensduur bovenafdichting, technologische ontwikkelingen/innovaties en afvalmining) mogelijk kunnen leiden tot een beperking van de kosten van de nazorg van de stortplaatsen in de toekomst en derhalve tot een verlaging van het doelvermogen van de stortplaatsen, zonder dat afbreuk wordt gedaan aan de vereisten voor veiligheid en milieu.
Daarom hebben de provincie en de vergunninghouders een overeenkomst gesloten om hier de komende jaren, in aanloop naar de nieuwe ALM-studie (gepland 2023), diepgaand onderzoek naar te doen. Onderdeel van deze overeenkomst is dat, zo lang het onderzoek loopt, de vergunninghouders de stortplaatsen nog niet voor eeuwigdurende nazorg overdragen aan de provincie en dus zelf risicodragend blijven. Tegelijkertijd handhaaft de provincie de rekenrente op het bestaande niveau. Deze afspraak geldt voor een periode van maximaal 5 jaar. Zo lang het doelvermogen niet definitief is vastgesteld, lopen wij het risico dat het reeds in het nazorgfonds gestorte vermogen, samen met de voorzieningen die wij voor beide stortplaatsen aanhouden, ontoereikend is."